Zoeken naar de wil

In 2014 startten we met het drieluik waarvan we hier het derde project gaan uitvoeren: Zoeken naar de Wil.

In het eerste deel, De cultus van het gelijk, toonden we aan hoe het idee van waarheid, zoals we dat in onze moderne tijd hanteren, en van kennis en het bestaan van een absoluut gelijk, ontstond uit de ondergang van een heel andere opvatting van begrip, waarin de mens pas iets begreep als hij voor zichzelf tot het eigene, het waarachtige van het bestaan kon doordringen; in die optiek bestond geen gelijk, enkel een overtuiging van het juiste te zien en te doen.

De christelijke historie heeft het absolute gelijk doen ontstaan, zelfs verhard tot dogma’s en het idee van het bestaan van wetten in ons bestaan, dat door de vanaf de zestiende eeuw opkomende wetenschap als beschrijvingsprincipe van de werkelijkheid werd ingezet. Vanaf het moment dat de technologie vanuit de ambachtelijkheid doordrong in het terrein van de academische wetenschapsbeoefening, werd het weten, de kennis, tot het dragende principe van ons bestaan: niets kon meer bestaan of zijn als het niet sluitend en uitsluitend geweten, d.i. bewezen was. In de vorming van opvattingen over het bestaan, zoals de oorspronkelijke moedige vrije burgers van Griekenland die gewild hadden, speelde in de moderne tijd de mens geen rol meer. De wetten van het bestaan bepaalden, de mens had te volgen. Op het einde van deze moderne tijd in de twintigste eeuw, keerde het besef terug dat de wetten maar schijn, de kennis illusie was. Canguilhem, Foucault, Rorty, Latour, Feyerabend en Rheinberger analyseerden de rol van de mens in het doen ontstaan van denkbeelden, en precies daarin ligt een optie voor vrijheid: het besef dat de mens ontwerpt. Niet kennis maar het ontwerp bepaalt ons begrip.

Het derde project dat hier start heet Zoeken naar de Wil. Want als we kunnen ontwerpen, en dus ons een bestaan ontwerpen, doen we dat dan ook? De wil om uit de gesloten samenleving te breken, ons lot te ontsnappen en een nieuw lot te scheppen vergt dat we dat willen, en is dat zo? Willen we het willen wel? De teloorgang van de democratie als denkbeeld wijst er niet op, maar is dat een gewilde ondergang, of gaat de democratie juist onder omdat hij gewild maar niet vervuld was? Waren de grote demonstraties van de wil, communisme, nazisme en fascisme aberraties omdat ze demonstraties van de wil waren, of waren het aberraties omdat ze de wil verwierpen.??

En hoe kan de wil bestaan? Hoe kunnen we loskomen van verdrukking van het ego, hoe kunnen we al die dwangsystemen, zoals geloven en ideologie en wetenschap ontlopen, of hebben we juist een nieuwe ideologie nodig, de ideologie van de wil, de wil op zich? En willen we die wil dan?

En, als we dat dan allemaal zijn nagegaan, hebben we dan werkelijk begrepen wat de wil is, in zichzelf en als band tussen de mensen?